Δυτικά της πόλης των Γρεβενών, σε απόσταση ευθείας γραμμής 28 χιλιομέτρων, στο όρος Λύγκος, βρίσκεται το Μνημείο των πεσόντων Αξιωματικών και Οπλιτών Νομού Γρεβενών 1940-1941, εναντών των φασιστών Ιταλών επιδρομέων.
Ανεγέρθηκε στη θέση «Αννίτσα», στο προσήλιο Φιλιππαίων, σε υψόμετρο 1700 μέτρων. Η θέση αυτή βρίσκεται στο κέντρο νοητής ευθείας 3 χιλιομέτρων μεταξύ των κορυφών (από βορρά προς νότο): Σκούγκζας υψ. 1799 και Βασιλίτσας υψ. 2248.
Η ανέγερσή του αποφασίστηκε το 1978 σε κοινή συνεδρίαση των εφεδροπολεμικών οργανώσεων Νομού Γρεβενών μετά από πρόσκληση – πρόταση του Διευθυντού του Γραφείου Υπηρεσίας Εφέδρων Ν. Γρεβενών και εφέδρου λοχαγού Ιωάννη Χρ. Πέτρου, προς τους Συνδέσμους: Εφέδρων Αξιωματικών, Τραυματιών και Πολεμιστών Οπλιτών, Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου και Συλλόγου Εθνικής Αντίστασης.
Ως σημείο ανέγερσης προτάθηκε η περιοχή Σταυρού Σμίξης ή εκατέρωθεν αυτής διότι:
1) Εκεί ο Άγιος Κοσμάς περί του τέλους του 18ου αιώνα, τοποθέτησε ξύλινο σταυρό λέγοντας: «Αν κάποτε εχθρός έλθει από βορράν προς τα εδώ, δε θα περάσει κάτω από αυτόν το σταυρό».
2) Η περιοχή αυτή, είναι το πλησιέστερο σημείο μαχών του Ελληνικού Στρατού εναντίων των ιταλικών στρατευμάτων το 1940-41 στο νομό Γρεβενών, προς τους τάφους των 120 και πλέον νεκρών στρατιωτών Γρεβενιωτών, οι οποίοι είναι θαμμένοι στη Βόρειο Ήπειρο.
3) Εκεί επάνω ο λαός των Γρεβενών με την επίβλεψη και συνδρομή της χωροφυλακής, σύμφωνα με την εντολή του Αρχηγείου Στρατού Ελλάδος, μετέφερε δικά του τρόφιμα και πυρομαχικά του στρατού, ενισχύοντας τόσο τις υποχωρούσες και τις επιβραδυντικώς μαχόμενες, όσο και τις επιστρατευθείσες για αντεπίθεση μονάδες του στρατού μας.
4) Εκεί έγινε η ταχύτατη συγκέντρωση και παράταξη επιστρατευμένων, κατά το πλείστον, μονάδων του Ελληνικού Στρατού για άμυνα και αντεπίθεση.
5) Από τη γραμμή αυτή άρχισε η οριστική και νικηφόρα αντεπίθεση άνευ οπισθοχωρήσεως του στρατού μας, εναντίων της 3ης ορεινής ιταλικής μεραρχίας αλπινιστών (ΤΖΟΥΛΙΑ), υπό το στρατηγό ΤΖΙΡΟΤΤΙ. Οι Ιταλοί είχαν διεισδύσει ως τις 3 Νοεμβρίου στη Σαμαρίνα – Δίστρατο, καλύπτοντας το αριστερό τμήμα της κύρια επίθεσής τους με 5 μεραρχίες, εναντίων μιας και μόνο ελληνικής μεραρχίας, της 8ης, στην περιοχή της Ηπείρου (Καλπάκι).
6) Από τη γραμμή εξορμήσεως – εφόδου και μαχών (Σκούγκζα – Αννίτσα – Βασιλίτσα), μια ταξιαρχία ιππικού υπό τον Συν/χη Σωκράτη Δημάρατο και τριών ταγμάτων πεζικού, ήτοι: του 1ου του 51ου Συντάγματος Δαβάκη μεθ’ ουλαμού ιππικού, του 1ου του 50ου Συντάγματος Τρικάλων και του 3ου του 7ου Συντάγματος Χαλκίδος, με μελετημένη, ταχύτατη και ορμητική αντεπίθεση από τις 3 έως τις 7 Νοεμβρίου. Συνέτριψε την ιταλική μεραρχία Τζούλια, χαρίζοντας την πρώτη μεγάλη νίκη του στρατού μας. Το μέγεθος της νίκης αποδεικνύεται από το ότι επί τόπου βρίσκονταν ο Διοικητής της 10ης μεραρχίας πεζικού Βας. Βραχνός και ο Διοικητής του Β΄Σώματος Στρατού Αντιστράτηγος Δημ. Παπαδόπουλος.
Μετά από την παρουσίαση αυτών των ιστορικών δεδομένων, ο Σύνδεσμος Τραυματιών και Πολεμιστών οπλιτών του Νομού Γρεβενών, ενθουσιωδώς πρότεινε να αναλάβει το όλο έργο ο ίδιος, έχοντας την συμπαράσταση όλων των άλλων Συνδέσμων.
Συγκινητική ήταν η παρουσία του προέδρου του παραπάνω Συνδέσμου κ. Δημητρίου Ραμαντάνη ο οποίος κλαίγοντας, στο έπακρον συγκινημένος, σε ερώτηση μου, γιατί; απάντησε: «Τον αδελφούλη μου τον Ηλία έχω θάψει με τα ίδια μου τα χέρια στην Κορυτσά, που σκοτώθηκε στον Μοράβα» (πρόκειται για τον έφεδρο επιλοχία Ηλία Ραμαντάνη).
Εδώ θα πρέπει να γνωρίσουμε και το Διοικητικό Συμβούλιο των πολεμιστών οι οποίοι ανέλαβαν με απόλυτο αυθορμητισμό, το μεγάλο αυτό έργο.
1) Δημήτριος Κ Ραμαντάνης, πρόεδρος
2) Χρήστος Γ Αναγνώστου, αντιπρόεδρος
3) Ιωάννης Ευστ Ανδρεάδης, γενικός γραμματέας
4) Νικόλαος Αχιλ. Σιόβας, ταμίας
5) Νικόλαος Ανασ Βαρσάμης, μέλος
6) Θεόδωρος Παν Καφτεράνης, μέλος
7) Γεώργιος Δημ. Κλημίδης, μέλος
8) Αχιλλέας Στερ. Κοσματόπουλος, μέλος
9) Θεμιστοκλής Ευθ. Νασιόπουλος, μέλος
Τα μέλη του διοικητικού Συμβουλίου καθώς και μέλη των υπολοίπων, επισκέφθηκαν την προταθείσα περιοχή και επέλεξαν το ύψωμα 1700 της Αννίτσας ως τόπο ανεγέρσεως του Μνημείου, δεδομένου ότι κατά την επί τόπου απόφαση τους:
Α) Στο ύψωμα αυτό στηρίχθηκε δια του 1ου τάγματος Πεζικού Δαβάκη, η όλη κίνηση των μονάδων επιθέσεως δεξιά και αριστερά του, των δύο στηριγμάτων ιππικού και δύο ταγμάτων πεζικού.
Β) Το ύψωμα αυτό δεσπόζει όλης της γραμμής εξορμήσεως με την απεριόριστη θέα του.
Γ) Υπήρξε ο κορμός όλης της επιχειρησιακής ενέργειας. Δηλαδή της συγκεντρώσεως, της παρατάξεως, της επιθέσεως και της γενικότερης εξορμήσεως και εφόδου του ιππικού και του πεζικού μας.
Κατόπιν ζητήθηκε από την Κοινότητα Φιλιππαίων η παραχώρηση δύο στρεμμάτων στο σημείο αυτό, το δε Κοινοτικό Συμβούλιο ομόφωνα ενέκρινε την παραχώρηση και ο Σύνδεσμος προχώρησε στις άλλες ενέργειές του. Ενημέρωσε το Γενικό Επιτελείο Στρατού (ΔΕΠΑΘΑ), το οποίο με έγγραφό του, συνεχάρη επαινώντας την ενέργεια αυτή. Δέχθηκε τη δωρεά σχεδίων του Μνημείου, την οποία επεξεργάστηκε λεπτομερώς και ιδιαίτερα ο πρόεδρος κ Δ. Ραμαντάνης μετά του Διευθυντού του Γ.Υ.Ε.Ν. Γρεβενών και ακολούθως η Τεχνική Υπηρεσία του Νομού συνέταξε την οικονομοτεχνική μελέτη. Απευθύνθηκε με ανοιχτή επιστολή προς το λαό και τις αρχές για οικονομική ενίσχυση υπέρ κατασκευής του Μνημείου. Η ανταπόκριση ήταν άμεση. Η Μητρόπολη, ο Δήμος, η Νομαρχία και κυρίως το Υπουργείο Βορείου Ελλάδας. Ακολούθησε η προμήθεια υλικών και έγιναν τα εγκαίνια του Μνημείου το 1981 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας.
Με απόφαση του Συνδέσμου, ορίσθηκε η εορτή του προσκυνήματος των νεκρών στο Μνημείο να γίνεται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά το δεκαπενταύγουστο και αυτό διότι στις 16 Αυγούστου 1940 έγινε η επιστράτευση στο Νομό Γρεβενών και της 9ης Μεραρχίας γενικότερα. Έκτοτε, κάθε χρόνο πραγματοποιείται αυτή η γιορτή.
Τα στοιχεία του Μνημείου, επί βάσεως του φυσικού εδάφους, σε τομή κράνους πολεμιστού του 1940, απαρτίζονται:
I) Από μεγάλου μεγέθους μαρμάρινο σταυρό στην κορυφή της τομής του κράνους, ως έμβλημα θρησκευτικό και της ρήσεως του Αγίου Κοσμά.
II) Μαρμάρινα στοιχεία σε φυσικό μέγεθος
(Τα ανάγλυφα κατασκεύασε ο γλύπτης Χ. Χασιώτης, εκ Τρικάλων) ήτοι:
α) Ανάγλυφο του μαχόμενου στρατιώτη του 1940-44.
β) Ανάγλυφο της φορτωμένης πυρομαχικά Γρεβενιώτισσας.
γ) Ανάγλυφο ιππέα μαχητή 1940-41.
δ) Ανάγλυφο μεταφερομένου από βόδια πυροβόλου, με συνοδεία άμαχου Γρεβενιώτη.
III) Υπερμέγεθες ομοίωμα κράνους μαχητή, πάνω σε κτίσμα οστεοφυλακίου του οποίου η θέα προκαλεί δέος και έκσταση, σύμβολο του νεαρού μαχητή του έπους 1940-41.
IV) Δεξιά και αριστερά του κράνους δύο στήλες μαρμάρινες, στις οποίες είναι χαραγμένα τα ονόματα των πεσόντων.
V) Μαρμάρινες πλάκες, στις οποίες αναγράφονται τα ονόματα των πόλεων που κατέλαβαν τα ελληνικά στρατεύματα το 1940-41.
Γενικότερα, το Μνημείο μας μεταφέρει σε δύο μεγάλα ιστορικά γεγονότα της εποχής εκείνης.
Πρώτον στη θυσία των μαχίμων Γρεβενιωτών και κατ’ επέκταση όλων των Ελλήνων και δεύτερον στην αναδίπλωση, την οπισθοχώρηση και τη συντριβή της Μεραρχίας ΤΖΟΥΛΙΑ, από ελάχιστες δυνάμεις του στρατού μας.
Γι’ αυτούς τους λόγους το Μνημείο αυτό αποτελεί ένα λαμπρό στολίδι μνήμης και ιστορίας των Γρεβενών της και της Ελλάδας γενικότερα. Τιμά τους νεκρούς μας, τιμά τον λαό των Γρεβενών, τιμά την ιστορία του τόπου μας. Την όλη φροντίδα και επιμέλεια της γιορτής έχει ο Σύνδεσμος τραυματιών πολεμιστών μαζί με το Σύνδεσμο Εφέδρων Αξιωματικών και Αναπήρων θυμάτων πολέμου Γρεβενών. Βέβαια, συνδράμουν πάντοτε και άλλοι πολλοί φορείς του Νομού μας πρωτοστατούντος του Μητροπολίτη κ.κ. Σεργίου και ιδιαίτερα οι στρατιωτικές μονάδες και οι μονάδες αστυνομίας Γρεβενών και το Α’ Σώμα Στρατού Κοζάνης.
Επισημάνσεις: Επειδή στο έδαφος εντός και πέριξ του Μνημείου υπάρχουν εμφανή τα προχώματα θέσεων μάχης του Ελληνικού Στρατού από το 1940, δεν πρέπει επ’ αυτού να γίνει καμία επέμβαση αποχωματώσεως ή επιχωματώσεως και γενικότερα αλλαγής του χώρου. Ακόμη δεν πρέπει εκεί να γίνει καμία δεντροφύτευση σε μεγάλη απόσταση από το Μνημείο, για να φαίνεται εις τους αιώνες, αλλά και να επισημαίνεται ο γυμνός χώρος όπου αναγκάστηκε ο στρατός μας να πολεμήσει ακάλυπτος και εντελώς εκτεθειμένος στην ιταλική αεροπορία.
Σημειωτέον δε, για το λόγο ότι στην περιοχή αυτή από 1 έως 10 Νοεμβρίου 1940 έχουν σκοτωθεί πολλοί στρατιώτες των μονάδων που προαναφέραμε, επιβάλλεται να στηθεί και τρίτη στήλη πεσόντων με τα ονόματά τους. Οι οικογένειες των πεσόντων από διάφορα μέρη της Ελλάδας ζήτησαν την αναγραφή τους και πολλά ήδη γράφτηκαν, όπως του Συνταγματάρχη Μπουλούκου καθώς και των δύο αεροπόρων που έπεσαν με το αεροπλάνο τους μετά από αερομαχία, 800 μέτρα δυτικά του Μνημείου της ΑΝΝΙΤΣΑΣ.
Πηγή: Το γεφύρι της Επικοινωνίας μας
Κοινοποιήστε: